اختلال گفتار و تکلم در سالمندان، بنا به دلایلی مانند افزایش سن، بیماری‌های عصبی، ضعف یا فلج عضلانی، استفاده از برخی داروها و… بروز پیدا می‌کند. علائم این اختلال شامل مشکل در یافتن کلمات یا استفاده نادرست از کلمات، گفتار نامفهوم، مشکل در درک یا پیگیری مکالمات، وجود مشکل در یافتن واژگان و… از جمله علائم آن هستند. در ادامه‌ی متن، در خصوص انواع این اختلال و راه‌های درمان آن صحبت می‌کنیم. در صورتی که در اطرافیان خود سالمندی دارید که با اختلال در گفتار و تکلم رو به روست؛ بهتر است این نوشته را بخوانید.
علل اختلال گفتار و تکلم در سالمندان
اختلالات گفتار در سالمندان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله تغییرات مرتبط با سن، شرایط عصبی و سایر عوامل باشد. در بخش زیر به برخی از دلایل رایج اختلالات گفتاری در سالمندان اشاره می‌کنیم:
تغییرات مرتبط با سن
با افزایش سن افراد، تغییرات طبیعی در عضلات و ساختارهای درگیر در تولید گفتار رخ می‌دهد. این تغییرات می‌تواند بر هماهنگی و کنترل عضلات تاثیر بگذارد و منجر به مشکلات گفتاری مانند کندتر شدن سرعت گفتار، کاهش بیان و کاهش حجم صدا شود.
بیماری‌های عصبی
برخی از بیماری‌های عصبی که با افزایش سن شیوع بیشتری پیدا می‌کنند، می‌توانند باعث اختلالات گفتاری شوند. به عنوان مثال می‌توان به سکته مغزی، بیماری پارکینسون، بیماری آلزایمر و سایر اشکال زوال عقل اشاره کرد. این شرایط می‌تواند نواحی از مغز که مسئول تولید گفتار و زبان هستند را تحت تاثیر قرار دهد و در نتیجه در وضوح گفتار، کلمه‌یابی و زبان بیان مشکل ایجاد کند.
بیشتر بخوانید: طب سالمندی
ضعف یا فلج عضلانی
ضعف یا فلج عضلانی مرتبط با افزایش سن مانند صورت، زبان یا تارهای صوتی، می‌تواند منجر به اختلالات گفتاری شود. شرایطی مانند فلج عصب صورت، میاستنی گراویس یا دیستروفی عضلانی می‌تواند بر عضلات درگیر در تولید گفتار تاثیر بگذارد و در نتیجه گفتار نامفهوم یا مشکل در بیان صداها ایجاد شود.
داروها و عوارض جانبی
افراد مسن اغلب داروهای متعددی را برای مدیریت شرایط مختلف سلامت مصرف می کنند. برخی از داروها از جمله داروهایی که برای درمان اختلالات عصبی یا شرایط روانپزشکی استفاده می‌شوند، می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند که بر توانایی‌های گفتار و زبان تاثیر می‌گذارد. این عوارض جانبی شامل خواب آلودگی، کند شدن پردازش شناختی یا خشکی دهان است.
کم شنوایی
کم شنوایی مرتبط با افزایش سن در میان سالمندان شایع است. هنگامی که توانایی شنوایی کاهش می‌یابد، بر درک گفتار و بیان تولید تاثیر می‌گذارد. افراد ممکن است در شنیدن و تشخیص صداها مشکل داشته باشند که منجر به اختلالات گفتاری مانند بلند صحبت کردن، تلفظ اشتباه کلمات یا مشکل در ریتم و آهنگ گفتار می‌شود.
شرایط تنفسی
برخی از شرایط تنفسی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) یا سایر اختلالات ریوی، می‌توانند بر تولید گفتار تاثیر بگذارند. کاهش ظرفیت ریه یا مشکل در تنفس می‌تواند بر توانایی تنفسی برای گفتار تاثیر بگذارد و در نتیجه وضوح گفتار کاهش یابد.
عوامل روانی
شرایط روانی از جمله اضطراب و افسردگی نیز می‌تواند در ایجاد اختلالات گفتاری در سالمندان نقش داشته باشد. این شرایط ممکن است به صورت تردید در گفتار، کاهش بیان صوتی یا فقدان انگیزه برای برقراری ارتباط ظاهر شوند.
بیشتر بخوانید: قرص خواب برای سالمندان
انواع اختلال گفتار و تکلم در سالمندان
1. دیزآرتری: دیزآرتری یک اختلال گفتاری حرکتی است که بر ماهیچه‌هایی که برای تولید گفتار استفاده می شوند تاثیر می‌گذارد. این می‌تواند ناشی از شرایطی مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون یا آسیب مغزی باشد. دیزآرتری می‌تواند باعث اختلال در گفتار ، مشکل در کنترل صدا و مشکلات در بیان شود.پ
2. آپراکسی گفتار: آپراکسی گفتار اختلالی است که با مشکل در برنامه ریزی و هماهنگی حرکات لازم برای تولید گفتار مشخص می‌شود. این اختلال می‌تواند در اثر سکته مغزی، تومورهای مغزی یا اختلالات عصبی دژنراتیو ایجاد شود. افراد مبتلا به آپراکسی ممکن است با کلمه یابی، توالی صداها و تولید گفتار واضح و روان مشکل داشته باشند.
بیشتر بخوانید: بی‌اختیاری ادرار در سالمندان
3. آفازی: آفازی یک اختلال زبانی است که بر توانایی فرد در درک و بیان تاثیر می‌گذارد. این اختلال معمولا پس از سکته مغزی یا ضربه مغزی رخ می‌دهد. بسته به شدت و محل آسیب مغزی، افراد مبتلا به آفازی ممکن است در صحبت کردن، درک زبان گفتاری یا نوشتاری یا یافتن کلمات مناسب دچار مشکل شوند.
4. لکنت: لکنت یک اختلال گفتار است که با اختلال در جریان گفتار مانند تکرار، طولانی شدن یا بلوکه شدن مشخص می‌شود. لکنت در افراد مسن به دلیل تغییرات عصبی یا عوامل دیگر ایجاد می‌شود.
5. اختلالات صدا: اختلالات صدا می‌تواند بر کیفیت، زیر و بم یا حجم صدا تاثیر بگذارد. این اختلال می‌تواند ناشی از ندول‌ها یا پولیپ‌های تارهای صوتی، فلج تارهای صوتی یا بیماری‌های عصبی باشند. ممکن است، افراد مسن گرفتگی صدا، تنفس یا مشکل در بیرون دادن صدای خود را تجربه کنند.
علائم مشکلات گفتاری در سالمندان
1. مشکل در یافتن کلمات یا استفاده نادرست از کلمات: افراد مبتلا به اختلالات گفتاری و زبانی ممکن است برای یافتن کلمات مناسب برای بیان خود دچار مشکل شوند. آنها ممکن است از کلمات نادرست استفاده کنند یا کلماتی را جایگزین کلماتی کنند که شبیه به نظر می‌آیند اما معانی متفاوتی دارند.
2. گفتار نامفهوم: تکلم نامفهوم که به نام دیس آرتری نیز شناخته می‌شود، در افراد مبتلا به اختلالات گفتار و زبان شایع است. این می تواند درک گفتار فرد را به دلیل مشکل کنترل عضلانی یا ضعف در عضلات مورد استفاده برای تولید گفتار دشوار کند.
3. مشکل در درک یا پیگیری مکالمات: افراد مسن مبتلا به اختلالات گفتاری و زبانی ممکن است در درک زبان گفتاری مشکل داشته باشند. ممکن است این افراد در پیگیری مکالمات، درک دستورالعمل‌ها یا خواندن و درک مطالب نوشته شده دچار مشکل شوند.
4. وجود مشکل در یافتن واژگان و واژه‌یابی: فردی که دچار اختلال گفتار یا زبان است ممکن است دایره واژگان محدودی داشته باشد و برای یافتن کلمات مناسب برای بیان افکار یا ایده‌های خود تلاش کند. ممکن است مکررا مکث کنند، از کلمات پرکننده استفاده کنند یا اصطلاحات کلی را جایگزین عبارات خاص کنند.
5. تکرار یا تردید: برخی از افراد مبتلا به اختلالات گفتاری و زبانی ممکن است صداها، هجاها یا کلمات را ناخواسته تکرار کنند. همچنین ممکن است در حین صحبت کردن، برای ادامه دادن دچار تردید شوند.
7. مشکل در بلع یا جویدن: برخی از اختلالات گفتاری و زبانی مانند دیسفاژی، می‌تواند منجر به مشکلات در بلع یا جویدن شود. این می‌تواند منجر به مشکلاتی در خوردن و آشامیدن ایمن شود که ممکن است فرد را ملزم به اصلاح رژیم غذایی خود کند یا از تکنیک‌های خاصی برای جلوگیری از خفگی یا آسپیراسیون استفاده کند.
درمان اختلال گفتار و تکلم در سالمندان
برای درمان مشکلات گفتاری در افراد سالمند از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
گفتار درمانی
گفتار درمانی رایج ترین و موثرترین درمان اختلالات گفتار در سالمندان است. یک آسیب شناس گفتار زبان (SLP) مشکلات گفتاری خاص فرد را ارزیابی می‌کند و برنامه درمانی مناسب را تجویز می‌کند. جلسات درمانی می‌تواند شامل تمرین‌هایی برای بهبود بیان، کیفیت صدا و مهارت های ارتباطی کلی باشد. همچنین، آسیب شناس گفتار زبان، استراتژی‌هایی را برای افزایش قدرت و هماهنگی عضلات دهان ارائه می‌دهد.
ارتباط تقویتی و جایگزین(AAC)
برای افرادی که اختلالات گفتاری شدید دارند یا قادر به صحبت کردن نیستند، شیوه AAC می تواند مفید باشد. در این شیوه از ابزارها و تکنیک‌های مختلفی مانند بردهای ارتباطی، دستگاه‌های الکترونیکی یا برنامه‌های مبتنی بر رایانه برای درمان استفاده می‌کنند.
صدا درمانی
برخی از افراد مسن اختلالات صدا مانند گرفتگی صدا یا ندول‌های تارهای صوتی را تجربه می‌کنند. صدا درمانی بر بهبود کیفیت صدا، کنترل تنفس و سلامت کلی صدا تمرکز دارد. صدا درمانی شامل تمریناتی برای تقویت تارهای صوتی، تکنیک‌های تنفسی مناسب و… است.
درمان دیسفاژی
دیسفاژی یا مشکل در بلع، می‌تواند همراه با اختلالات گفتاری در سالمندان وجود داشته باشد. گفتار درمانی می‌تواند مشکلات بلع را از طریق تمرینات و تکنیک‌هایی برای بهبود کنترل و هماهنگی عضلات برای بلع ایمن‌تر برطرف کند.
دارو و مداخلات پزشکی
در برخی موارد، اختلالات گفتاری ممکن است ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون یا زوال عقل باشد. درمان این شرایط با دارو یا سایر مداخلات پزشکی در کاهش مشکلات گفتاری موثر است.
نتیجه‌گیری
اختلال گفتار و تکلم در سالمندان، موضوعی است که در این نوشته به بررسی علت، انواع، علائم و راه‌های درمان آن پرداختیم. برای اطلاعات بیشتر به متن مقاله رجوع کنید.