بی‌اختیاری ادرار در سالمندان از شایع‌ترین مسائل و بیماری‌های این دوران محسوب می‌شود. این مشکل می‌تواند باعث عدم توانایی کنترل کامل ادرار و نشت ادرار در لحظات ناخواسته شود. علل آن شامل ضعف عضلات مثانه و عضلات مربوطه، تغییرات در ساختار مجرای ادراری و تاثیرات بیولوژیکی و هورمونی در سن پیری هستند.
دلایل بی‌اختیاری ادرار در افراد مسن
بی اختیاری ادرار در سالمندان به دلایل متعددی اتفاق می‌افتد. بعضی از علل شایع بی‌اختیاری ادرار شامل موارد زیر است:
1. انسداد بزرگ شدن پروستات: انسداد بزرگ شدن پروستات یا بیماری‌های پروستات، یک عارضه شایع در سالمندان مرد است که می‌تواند منجر به انسداد جریان ادرار شود و موجب بی‌اختیاری ادرار گردد. در این بیماری، پروستات که یک غده قرار گرفته در داخل مجرای ادراری است، به طور طبیعی بزرگ می‌شود و بر روی مجرای ادراری فشار وارد می‌کند. این فشار باعث می‌شود جریان ادرار ضعیف شود و احساس نیاز مکرر به ادرار کردن و بی‌اختیاری ادرار ایجاد شود.
2. افتادگی اندام لگن: افتادگی اندام لگن در سالمندان ناشی از ضعف عضلات پشت و کف لگن است. این مشکل می‌تواند به کاهش کنترل بر روی جریان ادرار منجر شود. ضعف عضلات پشت و کف لگن می‌تواند باعث کاهش قدرت کنترل عضلات مجرای ادرار شود.
3. عضلات بیش فعال یا ضعیف مثانه: عملکرد نامناسب عضلات مثانه می‌تواند به دو شکل بیش فعالی یا ضعف عضلانی رخ دهد و منجر به عدم کنترل کامل بر جریان ادرار شود.
- عضلات بیش فعال مثانه: در این حالت، عضلات مثانه به طور غیرطبیعی فعال می‌شوند و از کنترل عادی خارج می‌شوند. این می‌تواند منجر به علائمی مانند ادرار فوری، ادرار تکه‌تکه، ادرار ناقص یا ادرار بیشتر از حد طبیعی شود. عواملی مانند استرس، تنش عصبی، عوارض دارویی یا بیماری‌های مثانه می‌توانند باعث بیش فعالی عضلات مثانه شوند.
- ضعف عضلانی مثانه: در این حالت، عضلات مثانه ضعیف شده و توانایی کافی در نگه داشتن و کنترل جریان ادرار را ندارند. این می‌تواند منجر به علائمی مانند نشت ادرار، ادرار ناخواسته یا ادرار ناقص شود. عواملی مانند ضعف عضلات پایین بدن، ضعف عصبی، عوارض جراحی یا بیماری‌های عصبی می‌توانند باعث ضعف عضلانی مثانه شوند.
4. بیماری‌های مزمن: بیماری‌های مزمن مانند ورم مفاصل، دیابت، بیماری پارکینسون و بیماری مالتیپل اسکلروز (ام اس) می‌توانند به عصب‌های کنترل‌کننده مثانه آسیب برسانند و موجب بی‌اختیاری ادرار شوند. در این بیماری‌ها، اعصاب مسئول کنترل عضلات مثانه و مجرای ادراری آسیب می‌بینند که منجر به عدم کنترل کامل بر جریان ادرار می‌شود. در نتیجه، فرد ممکن است دچار نشت یا بی‌اختیاری ادرار شود.
5. مصرف الکل و مواد محرک: مصرف الکل، کافئین و نوشابه‌های گازدار می‌توانند مثانه را تحریک نموده و بی اختیاری ادرار را تشدید کنند. الکل به عنوان یک ماده تحریک‌کننده مثانه عمل می‌کند و ممکن است احساس نیاز به دستشویی را افزایش دهد. کافئین نیز اثر ادرار آور است و می‌تواند تولید ادرار را افزایش داده و جریان ادرار را تسریع کند. نوشابه‌های گازدار نیز ممکن است معده را تحریک کنند و فشار بر مثانه ایجاد کنند. برای کاهش بی اختیاری ادرار، بهتر است مصرف متعدد این مواد را محدود کنید یا با پزشک خود در مورد تاثیرات آن‌ها بر روی سیستم ادراری مشورت کنید.
6. تغذیه: مصرف غذاهای سرشار از ادویه، قند، شیرین کننده‌های مصنوعی و دوزهای زیاد ویتامین C ممکن است بی اختیاری ادرار را تحریک کند. این عوامل می‌توانند بر فعالیت عضلات مثانه تاثیر بگذارند و علائم بی اختیاری ادرار را بدتر کنند.
7. داروها: بعضی داروها مانند داروهای فشار خون، داروهای قلبی، شل کننده‌های عضلانی و آرام‌بخش می‌توانند بی‌اختیاری ادرار را تشدید کنند. داروهای فشار خون ممکن است باعث کاهش فشار خون و ایجاد عدم تعادل در کنترل ادرار شوند. داروهای قلبی نیز ممکن است بر عملکرد عضلات مثانه تاثیر داشته باشند. شل کننده‌های عضلانی می‌توانند عضلات مثانه را ضعیف کرده و کنترل ادرار را کاهش دهند.
بیشتر بخوانید: دیابت در سالمندان
علائم بی‌اختیاری ادرار در سالمندان
1. بی اختیاری عملکردی: در این نوع، مشکلات جسمی یا روحی شما را از رفتن به توالت به موقع باز می‌دارد. مثلا عدم توانایی در باز کردن سریع دکمه‌های شلوارتان در صورتی که مبتلا به آرتریت هستید.
2. بی اختیاری سرریز: در این حالت، اگر مثانه شما به طور کامل خالی نشود، شما به صورت مکرر دچار دریبل ادرار می‌شوید.
3. بی اختیاری استرس: این نوع بی اختیاری وقتی رخ می‌دهد که شما در اثر عطسه، سرفه، خنده یا ورزش فشاری روی مثانه خود ایجاد می‌کنید و به صورت ناخواسته ادرار می‌کنید.
4. بی اختیاری فوری: در این نوع، پس از، ریزش و بی‌اختیاری ادرار ، شما میل شدید به ادرار کردن دارید. این موضوع، می‌تواند ناشی از عفونت‌های مجاری ادراری، اختلالات عصبی یا حتی دیابت باشد.
5. بی اختیاری مختلط: این نوع بی‌اختیاری ادراری معمولا به عنوان ترکیبی از بی‌اختیاری فوری و بی‌اختیاری استرس شناخته می‌شود.
بیشتر بخوانید: تنهایی در دوره سالمندی
درمان بی‌اختیاری ادرار
درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان شامل روش‌های مختلفی است که می‌تواند به کنترل بهتر جریان ادرار کمک کند. در بخش زیر تعدادی از این روش‌ها را برای مردان و زنان مسن بررسی می‌کنیم:
تغییر سبک زندگی
- مشخص کردن زمان مصرف غذا و نوشیدنی در حین انجام فعالیت‌ها، می‌تواند کمک کننده باشد.
- آموزش به تاخیر انداختن رفتن به دستشویی: آموزش مثانه برای تاخیر انداختن انجام دستشویی و کنترل بهتر جریان ادرار می‌تواند مفید باشد.
- تمرینات تقویت عضلات کف لگن: تمرینات تقویت عضلات کف لگن می‌تواند کنترل عضلات مجرای ادرار را افزایش دهد.
جراحی
1. بادکنک اسفنکتر ادراری مصنوعی (AUS): در این روش، یک بادکنک در اطراف گردن مثانه قرار می‌گیرد تا اسفنکتر ادراری را بسته نگه دارد تا زمانی که نیاز به ادرار کردن فرا برسد. زمانی که شما آماده ادرار شدید، دریچه‌ای که زیر پوست شما قرار می‌گیرد، بادکنک را باد می‌کند. سپس ادرار آزاد می‌شود و بادکنک دوباره پر می‌شود.
2. روش اسلینگ: در این روش، پزشک از بافت یا مواد مصنوعی برای ایجاد یک کیسه حمایتی در اطراف گردن مثانه استفاده می‌کند. این کیسه حمایتی به منظور بسته نگه داشتن مجرای ادرار هنگام عطسه، سرفه، دویدن یا خندیدن استفاده می‌شود. این روش به عنوان یک روش پشتیبانی برای حفظ کنترل ادرار در شرایط خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دارو
داروهای آنتی کولینرژیک: مانند اکسی بوتینین (Oxybutynin)، این داروها برای کاهش فعالیت بیش از حد عضلات مثانه و ایجاد آرامش در آن‌ها استفاده می‌شوند. این داروها عملکرد عضلات مثانه را کنترل کرده و به تاخیر ادرار و کاهش بی‌اختیاری ادرار کمک می‌کنند.
مسدودکننده‌های آلفا: مانند تامسولوسین (Tamsulosin)، این داروها به افرادی که مبتلا به بی‌اختیاری ادرار هستند و نیاز به تخلیه کامل مثانه دارند، کمک می‌کنند. این داروها با تاثیر بر عضلات گردن مثانه و قسمت پایینی مثانه، کانال ادراری را گشوده و تخلیه کامل ادرار را تسهیل می‌کنند.
Mirabegron: این دارو برای شل شدن عضلات مثانه و افزایش ظرفیت مثانه استفاده می‌شود. Mirabegron با تاثیر مستقیم بر روی عضلات دیواره مثانه، میزان ادراری که می‌توانید نگه دارید را افزایش می‌دهد و به کنترل بیشتر بر روی ادرار کمک می‌کند.
سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس): برای تسهیل عملکرد عضلات مثانه، بوتاکس استفاده می‌شود. این سم عصبی موقتا پاسخ عضلات مثانه را بلوکه کرده و عضلات را آرام می‌کند که منجر به بهبود کنترل ادرار و کاهش بی‌اختیاری می‌شود.
بیشتر بخوانید: توهم در سالمندان
نتیجه‌گیری
بی‌اختیاری ادرار در افراد مسن نیاز به بررسی دقیق توسط پزشک دارد. این مشکل ممکن است به دلیل عوامل مختلفی از جمله ضعف عضلات مثانه، تحت تاثیر قرار گرفتن عضلات پروستات، عوارض داروها، مشکلات عصبی و سایر علل باشد. برای تشخیص دقیق و درمان، مهم است که پزشک مربوطه اقدام به ارزیابی جامع و مشاوره کند.
سوالات متداول
بی اختیاری ادرار در افراد مسن می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله ضعف عضلات پشت و کف لگن، التهاب مجرای ادرار، بیماری‌های عصبی، تغییرات هورمونی و مشکلات دیگر ایجاد شود.
بله، بی اختیاری ادرار در افراد مسن قابل درمان است. درمان ممکن است شامل تمرینات تقویتی عضلات کف لگن، تغییرات در سبک زندگی، داروها و در صورت لزوم روش‌های جراحی باشد.
بله، تمرینات تقویتی عضلات کف لگن می‌تواند بی اختیاری ادرار در افراد مسن را بهبود ببخشد. این تمرینات به تقویت عضلات کف لگن و افزایش کنترل بر جریان ادرار کمک می‌کنند.